Filtern
Erscheinungsjahr
Dokumenttyp
- Dissertation (117) (entfernen)
Sprache
- Deutsch (117) (entfernen)
Volltext vorhanden
- ja (117) (entfernen)
Schlagworte
- Stress (11)
- Therapieerfolg (6)
- stress (6)
- Depression (5)
- Psychotherapie (5)
- Stressreaktion (5)
- ERP (4)
- Hemisphärendominanz (4)
- Kind (4)
- Neuroendokrines System (4)
- Persönlichkeit (4)
- Psychologie (4)
- Rehabilitation (4)
- psychotherapy (4)
- Alkoholismus (3)
- Ambulante Psychotherapie (3)
- Angst (3)
- Aufmerksamkeit (3)
- Bewältigung (3)
- Ereigniskorreliertes Potenzial (3)
- Fragebogen (3)
- Generationsbeziehung (3)
- Gerechtigkeit (3)
- Handlungstheorie (3)
- Kognitive Verhaltenstherapie (3)
- Motivation (3)
- Qualitätssicherung (3)
- Selektive Wahrnehmung (3)
- Vertrauen (3)
- cortisol (3)
- depression (3)
- heart rate variability (3)
- intergenerational communication (3)
- self-interest (3)
- well-being (3)
- Aggression (2)
- Aktivierung (2)
- Altersstereotype (2)
- Chronischer Schmerz (2)
- Cortisol (2)
- Depressivität (2)
- Diagnostik (2)
- Dienstleistung (2)
- E-Learning (2)
- EEG (2)
- Eigennutz (2)
- Einstellung (2)
- Emotionales Verhalten (2)
- Entfernung (2)
- Entgeltzufriedenheit (2)
- Epistemologische Überzeugungen (2)
- Erkenntnistheorie (2)
- Erschöpfung (2)
- Essstörung (2)
- Evaluation (2)
- Förderung (2)
- Gedächtnis (2)
- Genetik (2)
- Herzfrequenzvariabilität (2)
- Hydrocortison (2)
- Intelligenzleistung (2)
- Interesse (2)
- Jugend (2)
- Kognitive Psychologie (2)
- Kognitive Psychotherapie (2)
- Kognitives Reframing (2)
- Kognitives Schema (2)
- Krebskranker (2)
- Lateralität (2)
- Methylierung (2)
- NMR-Tomographie (2)
- P300 (2)
- Promotor <Genetik> (2)
- Psychobiologie (2)
- Psychosomatik (2)
- Psychotherapeutische Versorgung (2)
- Remission (2)
- Schlaf (2)
- Schmerz (2)
- Selbstvertrauen (2)
- Stressbewältigung (2)
- Training (2)
- Umweltbewusstsein (2)
- Umweltschutz (2)
- Ungerechtigkeit (2)
- Vegetatives Nervensystem (2)
- Verhalten (2)
- Verkehrsmittelwahl (2)
- Vignette (2)
- action strategy (2)
- age stereotypes (2)
- belief in a just world (2)
- brain asymmetry (2)
- cognitive reframing (2)
- coping (2)
- critical life events (2)
- exhaustion (2)
- free-riding (2)
- information literacy (2)
- interpersonal trust (2)
- memory (2)
- memory development (2)
- mental model (2)
- moral behavior (2)
- optimism (2)
- outcome (2)
- patient focused research (2)
- pay satisfaction (2)
- personality (2)
- quality assurance (2)
- rumination (2)
- self-efficacy (2)
- Öffentliches Gut (2)
- ACTH (1)
- AVEM (1)
- Abhängigkeitsunterstützungsskript (1)
- Acculturative Stress (1)
- Action Theory (1)
- Adipositas (1)
- Akkommodation (1)
- Akkulturationsorientierungen (1)
- Akkulturativer Stress (1)
- Akteur (1)
- Alexithymie (1)
- Allgemeine Entzündungsreaktion (1)
- Allgemeine Psychologie (1)
- Alliance Ruptures (1)
- Allmenschlichkeit (1)
- Allmenschlichkeitsgedanke (1)
- Allokation (1)
- Alprazolam (1)
- Alter (1)
- Altersstereotyp (1)
- Ambiguität (1)
- Anforderungsanalyse (1)
- Angststörung (1)
- Animation (1)
- Anorexia nervosa (1)
- Anschlussheilbehandlung (1)
- App (1)
- Arbeit (1)
- Arbeitsmotivation (1)
- Arbeitsunfähigkeit (1)
- Arbeitszeitverkürzung (1)
- Arbeitszeitverzicht (1)
- Arbeitszufriedenheit (1)
- Assimilation (1)
- Assoziationsexperiment (1)
- Asymmetrie (1)
- Aufmerksamkeitsdefizit-Syndrom (1)
- Ausdauertraining (1)
- Autoaggression (1)
- Automatismus (1)
- Autonomic Nervous System (1)
- Barorezeptorensensitivitaet (1)
- Bedürfnis nach kognitiver Geschlossenheit (1)
- Befindlichkeit (1)
- Behandlungsmotivation (1)
- Belohnung (1)
- Belohnungssensitivität (1)
- Benutzer (1)
- Benutzerfreundlichkeit (1)
- Berufliche Fortbildung (1)
- Berufliche Qualifikation (1)
- Berufseignungsdiagnostik (1)
- Berufsrolle (1)
- Berufswahl (1)
- Beteiligung (1)
- Betroffenheit (1)
- Beurteilung (1)
- Bewusstsein (1)
- Bewältigungsstrategien (1)
- Beziehung (1)
- Bezugsperson (1)
- Bias (1)
- Bibliometrics (1)
- Bibliometrie (1)
- Bildung (1)
- Bipolar Disorder (1)
- Borderline-Persönlichkeitsstörung (1)
- Brebner (1)
- Brennpunktthemen (1)
- Bulimarexie (1)
- Burnout (1)
- Change Patterns (1)
- Chromosomenanomalie (1)
- Chronische Schmerzen (1)
- Citation Analysis (1)
- Consolidation (1)
- Contingent Negative Variation (1)
- Coping Efforts of Battered Women (1)
- Coping strategies (1)
- Corpus callosum (1)
- Cortisol awakening rise (CAR) (1)
- Cortisol circadian rhythm (1)
- Cortisolaufwachreaktion (1)
- Counseling (1)
- Curientologie (1)
- Curienz (1)
- Curienzphilosophie (1)
- DNA-Methylation (1)
- DNA-Polymorphism (1)
- DOHaD (1)
- DRM-Paradigma (1)
- DRM-paradigm (1)
- Decision Making (1)
- Deutscher Caritasverband (1)
- Dexmedetomidin (1)
- Diabetes mellitus (1)
- Diagnose (1)
- Dialog (1)
- Dienstleistungssektor (1)
- Differentialdiagnose (1)
- Diffusions-Tensor-Bildgebung (1)
- Diffusionsmodell (1)
- Dissonanzreduktion (1)
- E-Therapy (1)
- EKP (1)
- Eating disorder (1)
- Ecological Momentary Assessment (1)
- Education (1)
- Egoismus (1)
- Einflussgröße (1)
- Einzelhandel (1)
- Electronic Shopping (1)
- Elektroencephalogramm (1)
- Elektroencephalographie (1)
- Elternverhalten (1)
- Embitterment (1)
- Emotionale Dissonanz (1)
- Emotionsarbeit (1)
- Emotionsregulation (1)
- Empörung (1)
- Entgeltrisiko (1)
- Entscheidung (1)
- Entscheidung bei Risiko (1)
- Entscheidungsprozess (1)
- Entscheidungstheorie (1)
- Entscheidungsträger (1)
- Entwicklung (1)
- Envirnoment (1)
- Epigenetics (1)
- Episodisches Gedächtnis (1)
- Epistemological beliefs (1)
- Epistemology (1)
- Erfahrung (1)
- Erinnerung (1)
- Erinnerungsbewusstein (1)
- Erinnerungstäuschung (1)
- Erklärungsmodell (1)
- Erregung (1)
- Ersparnisparadigma (1)
- Essgewohnheit (1)
- Essverhalten (1)
- Existentielle Psychologie (1)
- Experiment (1)
- Extraversion (1)
- FRN (1)
- Falsification (1)
- Falsifikation (1)
- Familie (1)
- Familienbeziehung (1)
- Farbensehen (1)
- Fibromyalgie (1)
- Figur/Hintergrund (1)
- Flexibilität (1)
- Flupentixol (1)
- Forschungsinteressen (1)
- Forschungskooperation (1)
- Fragebogen zu Kompetenz- und Kontrollüberzeugungen (1)
- Fragebogenstudie (1)
- Functional Gastointestinal Disorders (1)
- Funktionelle Kernspintomografie (1)
- Funktionelle Störung (1)
- Führung (1)
- Gebrauchstauglichkeit (1)
- Geduld (1)
- Gedächtnisentwicklung (1)
- Geistige Behinderung (1)
- Gemeinwohl (1)
- Gemischte Wachstumskurvenmodelle (1)
- Genderbias (1)
- Genetics (1)
- Gerechte-Welt-Glaube (1)
- Gerechtigkeitsmotiv (1)
- Gerechtigkeitspsychologie (1)
- Geruch (1)
- Geschichte der Psychologie (1)
- Geschlechterstereotyp (1)
- Geschlechtsunterschied (1)
- Geschwindigkeitswahrnehmung (1)
- Gesellschaftliche Themen (1)
- Gesundheit (1)
- Ghrelin (1)
- Growth Mixture Modeling (1)
- Grundschulkind (1)
- Gruppe (1)
- Gruppen (1)
- Gruppentherapie (1)
- HPA Axis (1)
- HPA axis (1)
- HPA-Achse (1)
- Handlungsregulation (1)
- Handlungsstrategie (1)
- Handlungsstrategien (1)
- Hemisphaere (1)
- Hemisphäre <Anatomie> (1)
- Herzratenvariabilitaet (1)
- Hidden Profiles (1)
- Hilfe (1)
- Hirnrinde (1)
- Hoffnung (1)
- Homöostase (1)
- Hydrocortisone (1)
- Händigkeit (1)
- IPC-Fragebogen zu Kontrollüberzeugungen (1)
- Imagination (1)
- Implizite Religiosität (1)
- Implizites Gedächtnis (1)
- Informationskompetenz (1)
- Informationsverarbeitung (1)
- Inhibition (1)
- Integrative Therapie (1)
- Integriertes Lernen (1)
- Intelligenz (1)
- Interaktion (1)
- Intercultural Adaptation (1)
- Interdependenz (1)
- Interdisziplinarität (1)
- Interdisziplinäre Forschung (1)
- Interests (1)
- Intergenerational relationships (1)
- Intergenerationelle Kommunikation (1)
- Interkulturelle Adaptation (1)
- Interkulturelles Testen (1)
- Internationalität (1)
- Internationalization (1)
- Internetbased testing (1)
- Intragenerationelle Kommunikation (1)
- Irreversibilität (1)
- Irritable Bowel Syndrome (1)
- Item- und Assoziationstest (1)
- Job Analysis (1)
- Katastrophisieren und Zuwendung (1)
- Kausalität (1)
- Kausalzusammenhang (1)
- Kinder und Jugendliche (1)
- Kindertraining (1)
- Kognition (1)
- Kommunikation (1)
- Komorbidität (1)
- Konfliktregelung (1)
- Konfrontationstherapie (1)
- Konsolidierung (1)
- Konstruktivismus <Psychologie> (1)
- Kontinuitätshypothese (1)
- Kontrollüberzeugungen (1)
- Kooperation (1)
- Kopfschmerz (1)
- Korsakow-Syndrom (1)
- Krankheitsbewältigung (1)
- Kritischer Realismus (1)
- Kulturkontakt (1)
- Kulturvergleich (1)
- Kurzfassungen (1)
- Lateralitaet (1)
- Laterality (1)
- Learning Experiences (1)
- Lebensereignis (1)
- Lebensgeschichte (1)
- Lebenskrise (1)
- Lebensrückblick (1)
- Lebenssinn (1)
- Lehrer (1)
- Lehrerbeurteilung (1)
- Leistungslohn (1)
- Leistungsmotivation (1)
- Lernen (1)
- Lerntechnik (1)
- Lernziel (1)
- Leserichtung (1)
- Linguistic Inquiry and Word Count (LIWC) (1)
- Lingusitic Inquiry and Word Count (LIWC) (1)
- Locus of Control (1)
- Locus of control (1)
- Major Depression (1)
- Manual des Programms (1)
- Memory (1)
- Mental Retardation (1)
- Mentale Modelle (1)
- Mergers and Acquisitions (1)
- Messung (1)
- Metaanalyse (1)
- Mikrointervention (1)
- Mirkointerventionen (1)
- Misshandelte Frau (1)
- Mlc1 (1)
- Mobilfunk (1)
- Mobilität (1)
- Modalstrukturen (1)
- Moderatorvariablen (1)
- Morgentlicher Cortisolanstieg (1)
- Multikulturelle Gesellschaft (1)
- Multimedia (1)
- Multiple Teammitgliedschaft (1)
- Muskelspannung (1)
- NR3C1 (1)
- Nachsorge (1)
- Nachtarbeit (1)
- Nachtschicht (1)
- Neoreligie (1)
- Neue Religiosität (1)
- Neuroendocrinology (1)
- Neuroleptikum (1)
- Neuronales Netz (1)
- Neuropattern (1)
- New Look (1)
- Non Ulcer Dyspepsia (1)
- Nonverbale Synchronie (1)
- Noradrenalin (1)
- Nutzererwartungen (1)
- Occupational Choice (1)
- Odor (1)
- Online-Strategie (1)
- Online-Trainererfolg (1)
- Opfer <Sozialpsychologie> (1)
- Organisationsentwicklung (1)
- Organisationspsychologie (1)
- PTED (1)
- PTSD (1)
- Pain (1)
- Palliative Interpretation (1)
- Parent-child relationships (1)
- Partizipation (1)
- Patient (1)
- Patient-focused psychotherapy research (1)
- Patient-focused research (1)
- Patientenorientierte Therapieforschung (1)
- Patientenorientierte Versorgungsforschung (1)
- Patientensprache (1)
- Pay-at-risk (1)
- Peptid YY (1)
- Periodische Katatonie (1)
- Personaler Widerstand (1)
- Personality (1)
- Personengedächtnis (1)
- Persönlichke (1)
- Persönlichkeit <Psychologie> (1)
- Persönlichkeitsdiagnostik (1)
- Philosophische Praxis (1)
- Physiologische Psychologie (1)
- Post-Merger-Integration (1)
- Poststress-Symptome (1)
- Poststroke Depression (1)
- Posttraumatisches Stressysndrom (1)
- Primärprävention (1)
- Probabilistische Testtheorie (1)
- Proenvironmental action (1)
- Prognose (1)
- Progressive Relaxation (1)
- Projektbewertung (1)
- Promoter (1)
- Promotor (1)
- Prosoziales Verhalten (1)
- Prozess-Outcome-Forschung (1)
- Prozessanalyse <Prozessmanagement> (1)
- Prävalenz (1)
- Prävention (1)
- Prüfungsangst (1)
- Psychiatrische Tagesklinik (1)
- Psychische Gesundheit (1)
- Psychologen (1)
- Psychological Stress (1)
- Psychologische Beratung (1)
- Psychology (1)
- Psychometrie (1)
- Psychoneuroimmunology (1)
- Psychopharmakologie (1)
- Psychophysics (1)
- Psychosomatische Störung (1)
- Psychotherapeut (1)
- Psychotherapeutischer Prozess (1)
- Psychotherapieforschung (1)
- Psychotherapy (1)
- Psychotherapy research (1)
- Pädagogische Psychologie (1)
- Quelle (1)
- Quellenkontrolle (1)
- Rache (1)
- Raucherentwöhnung (1)
- Raucherprävention (1)
- Reactivation (1)
- Reaktionszeit (1)
- Reaktivierung (1)
- Reizverarbeitung (1)
- Religionspsychologie (1)
- Religiosität (1)
- Reue (1)
- Rumination (1)
- Rupture Resolution (1)
- Rückfall (1)
- Rückmeldung (1)
- Rückmeldungen (1)
- SARA (1)
- Salienz (1)
- Schichtarbeit (1)
- Schizophrenie (1)
- Schlaganfall (1)
- Schmerzvolle Selbstenthüllungen (1)
- Schulabgänger (1)
- Schule (1)
- Seelsorge (1)
- Sekundärkrankheit (1)
- Selbst (1)
- Selbstbewusstsein (1)
- Selbstregulation (1)
- Selbstwirksamkeit (1)
- Self-efficacy (1)
- Self-injurious Behavior (1)
- Self-regulation (1)
- Sensitisation (1)
- Signaldetektion (1)
- Skripttheorie (1)
- Sleep (1)
- Social justice (1)
- Social psychology (1)
- Softwareentwicklung (1)
- Sonderforschungsbereich (1)
- Soziale Unterstützung (1)
- Soziales Dilemma (1)
- Soziales Netzwerk (1)
- Sozialpsychologie (1)
- Special Education (1)
- Spiegel (1)
- Spieltheorie (1)
- Spielverhalten (1)
- Spiritualität (1)
- Sprachanalyse (1)
- Sprachkompetenz (1)
- Stereotyp (1)
- Stereotyp <Motiv> (1)
- Stereotype (1)
- Stereotypes Verhalten (1)
- Strategie (1)
- Strategie / Implementation (1)
- Stress Response (1)
- Stressbelastung (1)
- Stressreaktivitaet (1)
- Stroke (1)
- Struktur-Lege-Technik (1)
- Students (1)
- Suchtverlangen (1)
- Sudden Gains (1)
- Sudden Losses (1)
- Sympathikus (1)
- Symptom (1)
- Symptombelastung (1)
- Symptome (1)
- Teamgrenzen (1)
- Theorie des geplanten Verhaltens (1)
- Theory of planned behavior (1)
- Therapeutensprache (1)
- Therapeutische Beziehung (1)
- Therapie (1)
- Therapieabbruch (1)
- Therapiebeziehung (1)
- Therapieergebnis (1)
- Therapieverlauf (1)
- Topic Modeling (1)
- Tranquilizer (1)
- Transkranielle magnetische Stimulation (1)
- Transkription <Genetik> (1)
- Trias of Trust (1)
- Trier Social Stress Test (TSST) (1)
- Trier Sozial Stress Test (TSST) (1)
- Triple-X-Syndrom (1)
- Triple-X-Syndrome (1)
- Trittbrettfahren (1)
- Trittbrettfahrerverhalten (1)
- Turkish migrants (1)
- Tyrosin (1)
- Türkisch (1)
- Türkische Migranten (1)
- Umwelt (1)
- Umwelthandeln (1)
- Umweltpsychologie (1)
- Umweltschutzmodell nach Kals und Montada (1)
- Umwertung (1)
- Unsicherheit (1)
- Unsichtbare Religion (1)
- Unternehmen (1)
- Unternehmenszusammenschluss (1)
- Valenz (1)
- Variable Vergütung (1)
- Verantwortlichkeit (1)
- Verbitterung (1)
- Verdientheit (1)
- Vergessen (1)
- Vergütung (1)
- Verhaltensauffälligkeiten (1)
- Verhaltensgenetik (1)
- Verhandlung (1)
- Verkaufspersonal. (1)
- Verkehrsmittel (1)
- Verkehrspolitik (1)
- Verlaufsmuster (1)
- Vertrauens-Trias (1)
- Veränderung (1)
- Veränderungsmuster (1)
- Virtualisierung (1)
- Visuelle Aufmerksamkeit (1)
- Visueller Reiz (1)
- Vorverhandlungsphase (1)
- Vulnerability- and Resilience Variables Realtive to Psychosomatic Symptoms (1)
- Wahrnehmung (1)
- Wartezeit (1)
- Wertorientierung (1)
- Wissenschaft / Geschichte (1)
- Wissenschaftler (1)
- Wissenschaftliche Veröffentlichungen (1)
- Wissenschaftsforschung (1)
- Wissenschaftstheorie (1)
- Wissensrepräsentation (1)
- Wollen (1)
- Yohimbin (1)
- Zeitdruck (1)
- Zentralnervensystem (1)
- Zielanpassung (1)
- Zirkadianer Rhythmus (1)
- Zitatenanalyse (1)
- Zukunftsvertrauen (1)
- Zuversicht (1)
- Zwischenmenschliche Beziehung (1)
- accommodation (1)
- accommodative flexibility (1)
- acculturation orientations (1)
- achievement motivation (1)
- adolescence (1)
- adolescents (1)
- aerobic exercise (1)
- aftercare (1)
- age (1)
- ageism (1)
- aggression (1)
- akkommodative Flexibilität (1)
- alcohol disorder (1)
- alcoholism (1)
- alliance ruptures (1)
- allocation (1)
- alpha2-adrenerge Rezeptoren (1)
- alpha2-adrenergic receptors (1)
- anger (1)
- animation (1)
- anxiety and somatization disorder (1)
- anxiety disorder (1)
- aspherical mirror (1)
- assessment (1)
- assimilation (1)
- association study (1)
- attention (1)
- attention deficit/hyperactivity disorder (1)
- automaticity (1)
- automatische Informationsverarbeitung (1)
- autonome regulation (1)
- baroreflex sensitivity (1)
- bicultural social contacts (1)
- bikulturelle soziale Kontakte (1)
- blended learning (1)
- borderline (1)
- cancer (1)
- cardiovascular reactivity (1)
- causal connection (1)
- central nervous system (1)
- change (1)
- child training (1)
- chromosomal aberration (1)
- chronic pain (1)
- chronische Schmerzen (1)
- cognitiv mapping (1)
- cognitive behavioral therapy (1)
- cognitive indignation control training (1)
- color (1)
- comorbidity (1)
- comparison mindsets (1)
- compensation risk (1)
- conceptual implicit memory tests (1)
- confrontation (1)
- consciousness (1)
- continuum hypothesis (1)
- convex mirror (1)
- cooperation (1)
- coping behavior (1)
- copus callosum (1)
- craving (1)
- critical realism (1)
- critical-incident-technique (1)
- cultural distance (1)
- cultural values (1)
- customer-related job demands (1)
- day hospital treatment (1)
- decision maker (1)
- defensive attribution (1)
- dependency-support script (1)
- deservingness (1)
- dexmedetomidine (1)
- diabetes mellitus (1)
- diagnostic effiency (1)
- diagnostics (1)
- differential diagnostic (1)
- differential patterns (1)
- diffusion model (1)
- diffusion tensor imaging (1)
- distance (1)
- drop-out (1)
- e-commerce (1)
- e-strategy (1)
- e-therapy (1)
- e-trainer (1)
- eCommerce (1)
- early adversity (1)
- eating after stress (1)
- eating behavior (1)
- eating disorders (1)
- eating habits (1)
- ecological momentary assessment (1)
- educational goals (1)
- emotion control training (1)
- emotion work (1)
- emotional dissonance (1)
- emotional labor (1)
- emotional reactions (1)
- employee involvement (1)
- episodic memory (1)
- epistemological beliefs (1)
- epistemology (1)
- equivalence (1)
- evaluation (1)
- event-related potential (1)
- existential psychology (1)
- experiment (1)
- explicit (1)
- extraversion (1)
- eye movement (1)
- fMRI (1)
- falsche Erinnerungen (1)
- false memories (1)
- family members (1)
- feedback (1)
- fibromyalgia (1)
- figure/ground (1)
- flexibility (1)
- focussed attenion (1)
- forgetting (1)
- frühkindlicher Stress (1)
- functional MRI (1)
- functional hemispheric asymmetry (1)
- funktionelle Hemisphärenasymmetrie (1)
- gambling (1)
- gender (1)
- general psychology (1)
- genetic counseling (1)
- genetische Beratung (1)
- ghrelin (1)
- goal adjustment (1)
- gobal environmental protection (1)
- group therapy (1)
- handedness (1)
- headache (1)
- help seeking behavior (1)
- hindsight bias (1)
- hydrocortisone-secretion (1)
- implicit (1)
- implicit memory (1)
- implicit religion (1)
- individuelle Nachsorge (1)
- information elaboration (1)
- inhibition (1)
- intedisciplinarity (1)
- integrative Verhandlungen (1)
- integrative negotiation (1)
- inter-group negotiation (1)
- interaction (1)
- interdisciplinary research (1)
- interests (1)
- intergenerational justice (1)
- intergenerational relations (1)
- intergenerational responsibility (1)
- intergenerationelle Kommunikation (1)
- interhemispheric transfer (1)
- interhemisphärischer Transfer (1)
- internetbasiertes Testen (1)
- interpersonal problems (1)
- interpersonales Vertrauen (1)
- irreversibility (1)
- justice motive (1)
- kardiovaskulaere Dysregulation (1)
- komparative Mindsets (1)
- konvexe Spiegel (1)
- korsakoff' s syndrome (1)
- kulturelle Distanz (1)
- kulturelle Werte (1)
- kundenbezogene Arbeitsanforderungen (1)
- körperliche Beschwerden (1)
- leadership (1)
- learning strategies (1)
- leisure-sickness (1)
- life review (1)
- life story (1)
- lifestyles (1)
- locus of control (1)
- magnetic resonance imaging (1)
- matching (1)
- meaning in life (1)
- memory for distances (1)
- mental maps (1)
- mentale Modelle (1)
- microintervention (1)
- microinterventions (1)
- mobile communications (1)
- mobility decisions (1)
- modal structure (1)
- model of proenvironmental action (1)
- moderator variables (1)
- moralisches Handeln (1)
- morals (1)
- motives (1)
- multiple team membership (1)
- muscle tension (1)
- n.a. (1)
- naturalistische Forschung (1)
- need for cognitive closure (1)
- new religiosity (1)
- nonverbal synchrony (1)
- norepinephrine (1)
- obesity (1)
- occupational aptitude testing (1)
- occupational interests (1)
- ocular artifact (1)
- outpatient (1)
- outpatient psychotherapy (1)
- overweight children (1)
- painful self-disclosures (1)
- palliative interpretations (1)
- participation (1)
- patience (1)
- patientenorientierte Forschung (1)
- pay for performance (1)
- peptid yy (1)
- periodic catatonia (1)
- person environment fit (1)
- person memory (1)
- personality assessment (1)
- personality disorder (1)
- philosophy of science (1)
- post-merger-integration (1)
- poststress (1)
- prevention (1)
- process outcome research (1)
- proenvironmental model of Kals and Montada (1)
- progressive relaxation (1)
- promoter (1)
- prosoziales Verhalten (1)
- psychische Beschwerden (1)
- psychische Gesundheit (1)
- psychobiology (1)
- psychological assessment (1)
- psychological care (1)
- psychological contracts (1)
- psychological health (1)
- psychologische Kontrakte (1)
- psychology (1)
- psychology of justice (1)
- psychometrics (1)
- psychopharamology (1)
- psychophysiology (1)
- psychosomatic-disorders (1)
- psychosomatics (1)
- public good (1)
- quantitative Sprachanalyse (1)
- quantitative lingusitic analysis (1)
- questionnaires (1)
- reaction time (1)
- reaction times (1)
- reactivity (1)
- reading direction (1)
- reduction of working hours (1)
- regret (1)
- rehabiliation (1)
- relapse (1)
- religiosity (1)
- religious coping (1)
- religiousness (1)
- religiöses Coping (1)
- remember/know (1)
- remission (1)
- restrained eating (1)
- retail (1)
- revaluation (1)
- revenge (1)
- reward sensitivity (1)
- rupture resolution (1)
- sales force. (1)
- salience (1)
- salivary cortisol (1)
- savings paradigm (1)
- schizophrenia (1)
- script theory (1)
- selective activation (1)
- selective attention (1)
- selektive Aufmerksamkeit (1)
- self (1)
- self-regulation (1)
- semantic activation (1)
- semantische Aktivierung (1)
- shift work (1)
- short versions (1)
- sleep (1)
- slow wave (1)
- smoking cessation (1)
- social behavior problems (1)
- social behavioral (1)
- social support networks (1)
- somatization (1)
- somatization-disorder (1)
- somatoform-disorders (1)
- somatoforme Stoerungen (1)
- source monitoring (1)
- spatial cognition (1)
- spatial representation (1)
- spectralanalysis (1)
- spirituality (1)
- spontane Eigenschaftsinferenzen (1)
- spontaneous trait inferences (1)
- stereotypes (1)
- stimulus processing (1)
- stress coping (1)
- stress in everyday life (1)
- stress-induction in laboratory (1)
- stress-related disorders (1)
- stressbezogene Erkrankungen (1)
- sudden gains (1)
- sudden losses (1)
- survey study (1)
- symptom (1)
- symptoms (1)
- team boundaries (1)
- teilasphärische Außenspiegel (1)
- test (1)
- therapeutic relationship (1)
- therapeutic success (1)
- therapy (1)
- therapy behaviour (1)
- therapy outcome (1)
- training (1)
- usability (1)
- user expectations (1)
- valenced information (1)
- virtual teams (1)
- virtuelle Teams (1)
- volition (1)
- waiting list (1)
- waiting period (1)
- within-group preparation (1)
- work motivation (1)
- yohimbine (1)
- Äquivalenz (1)
- Ärger (1)
- Übergewicht (1)
Institut
- Psychologie (117) (entfernen)
Mit der Übernahme eines Ziels oder einer Aufgabe wird die Aufmerksamkeit auf ziel- bzw. aufgabenbezogene Informationen fokussiert. Bei dieser Fokussierung können zwei Komponenten unterschieden werden: (1) eine erhöhte kognitive Resonanz für relevante Informationen und (2) eine Blockierung der Verarbeitung irrelevanter Informationen. Die zielbezogene kognitive Fokussierung wird typischerweise wieder aufgehoben, wenn das Ziel erreicht bzw. die Aufgabe erfolgreich bearbeitet ist. Aber was geschieht mit der zielbezogenen Aufmerksamkeitseinstellung nach einem definitiven Scheitern der Zielverfolgung? In einer ersten Experimentalserie wurde die kognitive Resonanz für zielbezogene Information nach induziertem Mißerfolg untersucht. In der ersten Phase der Experimente erhielten die Untersuchungsteilnehmer positive oder negative Leistungsrückmeldung bei der Bearbeitung einer komplexen Labyrinthaufgabe (Experiment 1) bzw. mehrerer Synonymaufgaben (Experiment 2). In der zweiten Phase der Experimente wurden automatische Aufmerksamkeitsbindungen für Stimuli gemessen, die einen inhaltlichen Bezug zu den vorher bearbeiteten Labyrinth- bzw. Synonymaufgaben besitzen. Hierzu wurden die Stimuli als Distraktoren in einer Wort-Lese-Aufgabe dargeboten. In beiden Experimenten waren die Interferenzeffekte für die Distraktoren in der Mißerfolgsbedingung erhöht. In einer zweiten Experimentalserie wurde die Inhibition aufgabenirrelevanter Information nach Mißerfolg analysiert. In einer ersten Studie mußten die Teilnehmer ein lösbares oder unlösbares Labyrinth bearbeiten. Währenddessen wurden akustisch Distraktorwörter dargeboten (Experiment 3). Während der Bearbeitung der Labyrinthaufgabe wurde die Inhibition der irrelevanten Stimuli kontinuierlich erfaßt, indem die Distraktorwörter als Stimuli in einer simultan zu bearbeitenden Farbbenennaufgabe präsentiert wurden. Bei der unlösbaren Labyrinthaufgabe nahmen die Interferenzeffekte der Distraktoren während der Bearbeitung zu, nicht aber bei der Bearbeitung der lösbaren Aufgabe. In zwei weiteren Experimenten wurde untersucht, ob vormals ausgeblendete irrelevante Information nach einem Scheitern der Zielverfolgung disinhibiert wird (Experimente 4 und 5). Hierbei mußten die Teilnehmer eine Reihe von Konzeptidentifikationsaufgaben bearbeiten. Während der Aufgabenbearbeitung wurde die kognitive Zugänglichkeit der verschiedenen Objektmerkmale über Interferenzeffekte in einer zusätzlich zu bearbeitenden Farbbenennaufgabe gemessen. Die Zurückweisung eines Merkmals in der Konzeptidentifikationsaufgabe führte zu einer Inhibition des korrespondierenden Merkmalsbegriffs. Durch Einstreuen invalider Rückmeldungen konnte eine Situation hergestellt werden, in der alle möglichen Merkmale der Konzeptidentifikationsaufgabe widerlegt wurden. In dieser Situation war die globale Suchstrategie als Ganze gescheitert und die vorher inhibierten Merkmale wurden wieder zugänglich. Zusammengenommen stützen die Experimente die Hypothese, daß Mechanismen einer bevorzugten Verarbeitung relevanter Information und einer Ausblendung irrelevanter Information durch Mißerfolg unterschiedlich beeinflußt werden. Eine erhöhte kognitive Resonanz für zielbezogene Information persistiert auch nach einem definitiven Scheitern der Zielverfolgung. Diese Perseveranz der Sensitivität für zielbezogene Information garantiert, daß mögliche zukünftige Gelegenheiten für eine erfolgreiche Zielverfolgung nicht übersehen werden. Eine Inhibition irrelevanter Informationen wird angesichts eines Scheiterns der Zielverfolgung allerdings nicht aufrechterhalten. Die Erfahrung wiederholter erfolgloser Bemühungen der Zielerreichung induziert einen offenen, defokalisierten Modus der Informationsverarbeitung, der für eine Neuorientierung nach Mißerfolg funktional ist.
In the past twenty years considerable research has focused on the distinction between implicit and explicit measures of retention. In implicit memory tests, subjects are asked to perform a task that is apparently not related to a previous study phase, e.g. to produce category exemplars or to complete word stems. Implicit memory is revealed when the previous exposure to stimuli facilitates later performance in the implicit memory task relative to a nonstudied baseline performance. Implicit memory tests are contrasted with explicit memory tests, such as recall or recognition that require an intentional recollection of previous experiences. So far, only few studies on the development of implicit memory have been published. Despite the relative paucity of research with children, findings have been quite consistent: While explicit memory improves with age, no age differences were found in implicit memory tests. In these studies, however, mainly perceptual implicit memory tests have been employed. In recent studies with adults, dissociations have been observed between different implicit tests, especially between perceptual and conceptual ones. To draw conclusions about the developmental invariance of priming from findings using only one single type of test thus seems premature. In the present study, six experiments have been conducted that compared the memory performances of preschoolers and school-aged children using conceptual implicit tests (category production and word association). Conceptual priming effects rely on conceptual knowledge and conceptual processes (e.g., organization, semantic elaboration). Age-related improvements were found in both conceptual tests. This finding is interpreted in the context of a more elaborated knowledge base and enhanced processing abilities of older children. In contrast to the hypothesis that implicit memory is in general age-invariant, the results of this study suggest that at least conceptual implicit memory is influenced by developmental changes.
Die ubiquitäre Verbreitung von Computern hat dazu geführt, daß immer mehr Arbeitsabläufe durch Software unterstützt werden. Mit der ISO 13407 liegt eine Normierung vor, die den Entwickler von Software dazu anhält, die Anforderungen der Benutzer an sein Produkt zu berücksichtigen. In den letzten Jahrzehnten hat sich die objektorientierte Softwareentwicklung als gängige Entwicklungsmethode durchgesetzt, die durch eine Kapselung von Methoden und Daten zu Objekten und durch ein iteratives Vorgehen geprägt ist. Dieses Vorgehen und die Anforderungen der Norm rücken die Perspektive des Benutzers ins Zentrum des Interesses des Softwareentwicklers. Damit die Anforderungen der Nutzer berücksichtigt werden können, fehlt ein Werkzeug, mit dem die Sicht auf den Arbeitsvorgang effizient, vollständig und zutreffend erhoben werden kann. In der Dissertationsschrift werden zuerst die Bedürfnisse der Beteiligten am Softwareentwicklungsprozeß, nämlich die der objektorientierten Entwickler einerseits und der Benutzer andererseits, aus den gängigen theoretischen Konzepten abgeleitet. Dann wird das Instrument zur Vorgangsanalyse (IVA) vorgestellt und die Konstruktion anhand der Bedürfnissen der Beteiligten erläutert. Beim Instrument zur Vorgangsanalyse handelt es sich um eine Kombination aus strukturierten Interview und Strukturlegetechnik, die die Aufgabe des Befragten und den umgebenden Arbeitsvorgang mit Hilfe eines einfachen Paper-Pencil- Verfahrens visualisiert. Im Anschluß an die Vorstellung des Verfahrens werden anhand der Gütekriterien für qualitative Verfahren Prüfkriterien abgeleitet, um das Instrument zu validieren. Es werden vier unterschiedliche Untersuchungen mit verschiedenen Herangehensweisen an die Klärung der Prüfkriterien vorgestellt. Die Ergebnisse dieser Überprüfung belegen, daß das Instrument zur Vorgangsanalyse geeignet ist, im Prozeß der objektorientierten Softwareentwicklung die Zusammenarbeit zwischen den Entwicklern und den Benutzern zu unterstützen.
Die Studie thematisiert die Bewältigungsbemühungen von Frauen, die von ihren Partnern misshandelt wurden. Die Gewalt des Mannes gegen seine Frau wird als ein kritisches Lebensereignis betrachtet, dessen Bewältigung die Gesundheit der Betroffenen beeinflußt. Dabei sollten Vulnerabilitäts- und Resilienzfaktoren festgestellt werden, die auf die Bewältigung der erlebten Gewalt ungünstig bzw. günstig wirken können. Eine schriftliche Befragung mit einem umfangreichen Fragebogenpaket wurde in Südkorea durchgeführt. Die Gesamtstichprobe umfasst 89 Frauen, die sich in Opferhilfseinrichtungen in südkoreanischen Großstädten aufhielten. Aus den multiplen Regressions- bzw. Pfadanalysen ergibt sich u.a., dass assertive bzw. depressive Verhaltensweisen misshandelter Frauen jeweils sowohl mit den ausgewählten Dispositionen (Persönlichkeitsmerkmale, gerechtigkeitsbezogene Disposition, traditionelle Geschlechtsrollen-Orientierung) und der Selbstwirksamkeit als auch mit situationsbezogenen Variablen, zu denen z.B. Ungerechtigkeitserlebnis, Verantwortlichkeitsattributionen und Emotionen zählen, vorhergesagt werden können. Weiterhin läßt sich festhalten, dass ein stark ausgeprägter Gerechte-Welt-Glaube und starke Extraversion mit weniger psychosomatischen Beschwerden einhergehen, hingegen eine positive Effektivitätseinschätzung depressiver Strategien mit mehr solchen Beschwerden.
Mobilität und Werte
(2000)
Mit Hilfe einer Fragebogenstudie (N=359) werden die Motive der Verkehrsmittelnutzung und der Zustimmung zu verkehrspolitischen Maßnahmen zur Einschränkung des Autoverkehrs als wesentliche Interventionsansätze zur Veränderung des Mobilitätsverhaltens untersucht. Mit dem gewählten Erklärungsansatz wird umweltrelevantes Handeln nicht nur aus der Perspektive umweltbezogener Überzeugungen analysiert, sondern es wird ein wertepluralistischer Ansatz zugrunde gelegt, bei dem der Umweltschutz lediglich einen Teilaspekt im Netz einer Vielzahl handlungsrelevanter Werte und Ziele (wie z.B. Mobilitätseffizienz, Fahrfreude, Arbeitsplatzsicherheit und Verkehrssicherheit) bildet. Die korrelativen und regressionsanalytischen Ergebnisse der Studie zeigen, daß umweltbezogene Überzeugungen, wie z.B. die Akzeptanz von Umwelt- und Naturschutz und die Verantwortungsübernahme für den Schutz von Umwelt und Natur, die differenzierte Motivbasis umweltre levanter Handlungen im Verkehrsbereich empirisch nur unzureichend abbilden. Vielmehr sind es die individuellen Überzeugungen zu Akzeptanz und Realisierung einer Vielfalt von Werten und Zielen von denen die Mobilitätsentscheidungen beeinflußt werden. Als zentrale Aufgaben zukünftiger psychologischer Forschungsvorhaben im Bereich umweltrelevanten Handelns lassen sich die Durchführung weiterer bedingungsanalytischer Studien zur Überprüfung der wertepluralistische Grundannahme im Kontext anderer Handlungsfelder und die Erprobung sowie Evaluation der abgeleiteten Interventionsstrategien formulieren.
Das Wissen über Distanzen zwischen Objekten in unserer Umwelt versetzt uns in die Lage, Wege wiederzufinden oder zu entscheiden, welcher von zwei verschiedenen Wegen schneller zum Ziel führt. Zur Frage, wie diese Informationen im Gedächtnis abgespeichert werden, gibt es unterschiedliche Modellvorstellungen. Ziel dieser Arbeit war es, diese Modelle auf experimentellem Wege gegeneinander zu testen. Die Versuchspersonen lernten Routen, indem sie durch virtuelle Umgebungen am Computermonitor navigierten. Anschließend sollten sie aus dem Gedächtnis Distanzen zwischen einzelnen Objekten in der gelernten Umgebung einschätzen. Der Zeitbedarf für diese Schätzungen wurde verwendet, um Rückschlüsse auf die zugrunde liegende Raumrepräsentation zu ziehen. In einem ersten Teil der Arbeit wurde untersucht, wie Distanzen entlang von Wegen repräsentiert sind. Die Ergebnisse stützen die Auffassung, daß diese Schätzungen durch mentales Absuchen einer kartenähnlichen Repräsentation zustande kommen. In einem zweiten Teil der Arbeit wurde untersucht, welche Repräsentationsform Menschen in die Lage versetzt, Luftliniendistanzen zwischen Orten zu schätzen. Die Reaktionszeiten deuten darauf hin, daß diese Distanzen nicht während der Schätzung aus den Weglängen rekonstruiert werden, sondern ebenfalls durch ein Absuchen kartenartiger Repräsentationen ermittelt werden. Die Ergebnisse widersprechen somit der Auffassung, daß die Wiedergabe räumlicher Relationen aus dem Gedächtnis durch eine Verknüpfung explizit kodierter Relationen geschieht, die beim räumlichen Lernen perzeptiv zugänglich sind. Vielmehr ist davon auszugehen, daß schon bei der Enkodierung ein hohes Maß an räumlicher Integration stattfindet.
In a number of experiments, emotional pictures elicited a frontal positive slow wave in the event-related potential (ERP). This slow wave was initially interpreted as an indes of affective information processing, but one experiment showed that this component was also elicited by emotional neutral pictures in a cognitiven processing task. The aim of the present work was to reanalyse the functional significance of this slow wave. A first section of this work presents a theoretical examination of visual pathways by the brain. This section is supplemented by an overview of the principals of ERP methodology and a review of methods to correct ocular artifacts in the ERP. A second section describes two experiments. The aim of the first experiment was to examine the hypothesis that the frontal positive slow wave is an artifact of eye movements due to the presentation of visual stimuli. This hypothesis was examined with a paradigm that facilitates a systematic variation of eye movements by the visual presentation of matrices. The aim of the second experiment was to examine the hypothesis that a mere perceptual analysis of pictures does not elicit the frontal positive slow wave, but that a content analysis of the pictures is required to elicit this component. This hypothesis was investigated by a variation of content processing demands while the pictures were presented. The results of both experiments confirmed the main hypotheses.
Beim Rückschaufehler handelt es sich um eine systematisch verzerrte Erinnerung an früher getroffene Urteile. Der Rückschaufehler ist eine robuste kognitive Täuschung, die bislang aber nur unbefriedigend erklärt wurde. In dieser Arbeit wird ein detailliertes kognitives Prozeßmodell (SARA) vorgestellt. Der grundlegende Prozeß ist demnach ein zyklischer, probabilistischer Abruf von Informationen aus dem Langzeitgedächtnis ins Arbeitsgedächtnis. Dies führt zu einer höheren Abrufwahrscheinlichkeit dieser Informationen und wird daher im Modell als selektive Aktivierung bezeichnet. Der Rückschaufehler ist somit auf veränderte Abrufwahrscheinlichkeiten von durch die Enkodierung der Lösung selektiv aktivierten Informationen zurückzuführen. In fünf Experimenten wurde das Konzept selektive Aktivierung überprüft. Probanden sollten die Entwicklung von Sachverhalten beurteilen und sich später nach Bekanntgabe der Lösung wieder daran erinnern. Zusätzlich wur-den Argumente dargeboten, die für eine Zu- bzw. Abnahme des Sachverhalts sprachen. Durch die Lösung selektiv aktivierte Argumente sollten zu einem verbesserten Abruf führen. In drei Wiedererkennenstests konnte eine selektive Aktivierung der Argumente durch die Lösung nicht nachgewiesen werden. In diesen Experimenten trat allerdings auch der Rückschaufehler nicht auf. In zwei Experimenten mit freier Wiedergabe ließen sich die erwarteten Effekte dagegen zeigen. Dies kann als erster Nachweis selektiver Aktivierung interpretiert werden.
Die Dissertation beschäftigt sich mit der Frage, inwieweit und unter welchen Bedingungen psychophysiologische Maße gewinnbringend zur empirischen Prüfung physiologisch orientierter Persönlichkeitstheorien genutzt werden können. Am Beispiel des Extraversionsmodells von Brebner & Cooper (1985), das mit Hilfe ereigniskorrelierter Hirnrindenpotentiale (EKP) empirisch geprüft wurde, wird deutlich herausgearbeitet, mit welchen Herausforderungen sich eine solche Forschung konfrontiert sieht: die konsequente und streng theoriegeleitete Verknüpfung psychologischer Konzepte mit psychophysiologischen Maßen, die sorgfältige Berücksichtigung der funktionalen Bedeutung und der komplexen auslösenden Bedingungen der elektrophysiologischen Parametern im Kontext des gewählten Paradigmas sowie die umfassende Kontrolle experimenteller und situationsspezifischer Rahmenbedingung. Das Brebner-Cooper-Modell führt Verhaltensunterschiede zwischen Extravertierten und Introvertierten auf differentiell wirksame exzitatorische und inhibitorische Prozesse zurück, die im Zusammenhang mit der Analyse von Reizen (Reizanalyse) und der Vorbereitung von Reaktionen (Reaktionsorganisation) in einer spezifischen Situation stehen. Der empirische Teil der Arbeit beschreibt zwei EKP-Experimente, in denen langsame Potentiale zur Untersuchung dieser Modellkonzepte herangezogen wurden. Das Ausmaß kortikaler Aktivierung und Deaktivierung bei Introvertierten vs. Extravertierten in Abhängigkeit von variierenden Anforderungen an Reizanalyse und Reaktionsorganisation wurde über die Contingent Negative Variation (CNV) abgebildet. Aufgrund theoretischer wie empirischer Überlegungen wurde davon ausgegangen, dass sich Unterschiede in der Reizanalyse in der initial CNV (iCNV), Unterschiede in der Reaktionsorganisation dagegen in der terminal CNV (tCNV) niederschlagen. Die Ergebnisse bestätigen, dass der Einsatz psychophysiologischer Methoden zur Theorienprüfung erst dann vielversprechend ist, wenn zuvor eine Validierung der elektrophysiologischen Maße als geeignete Indikatoren für die psychologischen Konstrukte erfolgt ist.
Opfer von Schicksalsschlägen (wie Arbeitslosigkeit, Verkehrsunfällen, schweren Krankheiten), leiden oft zusätzlich darunter, daß sie von Mitmenschen herabgesetzt und ausgegrenzt werden, daß ihnen Vorwürfe gemacht und Selbstverschuldung unterstellt wird ("blaming the victim"-Phänomen). Was bewegt Menschen dazu, Opfer zu belasten, statt zu helfen? Zwei Motive wurden diskutiert. (1) Beobachter wollen mit ihren Vorwürfen Kontrolle und die Illusion aufrechterhalten, ihnen selbst könne ähnliches nicht passieren (Defensivattributionshypothese). (2) Beobachter wollen die Illusion einer gerechten Welt aufrechterhalten, in der jeder bekommt, was er verdient (Gerechte-Welt-Theorie). Beide Annahmen wurden bisher nie vergleichend getestet, zudem sind der Glaube an Gerechtigkeit und der Glaube an Kontrolle verwandt und die Instrumente zu ihrer Erfassung oft ähnlich. In einer Fragebogenuntersuchung über Einstellungen zu Krebskrankheiten an 326 Probanden zeigte sich, daß der Glaube an eine gerechte Welt tatsächlich mit Vorwürfen an Kranke einherging, was aber nicht zu einem Gefühl der Sicherheit führte. Der Glaube an Kontrolle ging dagegen mit Invulnerabilitätsillusionen einher, ohne den Umweg über Verantwortlichmachungen der Opfer zu nehmen. In dieser Arbeit ließ sich auch zeigen, daß der Glaube an Gerechtigkeit und an Kontrolle trotz ihrer Gemeinsamkeiten sinnvoll zu unterscheiden sind. Außerdem konnten verschiedene Spielarten des Glaubens an Gerechtigkeit und an Kontrolle mit unterschiedlichen Wirkungen demonstriert werden.
An indignation control training has been developed and tested for it's effectiveness. The training was based upon a cognitive model of emotions. One's own cognitions in emotional situations are often considered to be "assertorically" true. Therefore it was tested, whether the emotion could be controlled by means of reflecting about one's own assertoric judgements and considering alternative interpretations of the current situation. The cognitive training was compared in terms of effectiveness to a relaxation training. Participants were randomly distributed to the experimental conditions: cognitive training, relaxation training and control group. Six training sessions à 90 min. - one per week- were conducted. Pre- post and follow-up-test after 3 month were undertaken. As dependent variables the following measures were used: Participants reported a personal indignation encounter and indicated their reactions to imaginal situations. Additionally a real provocation was realised. The data analysis was based upon a group of 72 persons. The cognitive training proved to be more effective in reducing indignation compared to the control group. Especially for behavioural measures the cognitive training was also superior compared to the relaxation approach. Taken together for the cognitive training group indignation in the own situation as well as in imaginal situations was reduced. Also perspective taking could be improved as well as destructive reactions in imaginal situations were reduced. After the real provocation less physiological arousal was reported as well as less negative reactions observed. Almost all effects remained stable over the 3 month follow-up period. The results clearly demonstrate the effectiveness of the new method. This new approach is also relevant for psychological interventions: A more precise control of emotion is possible because the training is based upon the specific cognitive components of the emotion. As a consequence, clients on their own are able to question their interpretation of a situation based upon each single cognition.
Alt und Jung im Dialog
(2001)
Besonderheiten, die den intergenerationellen Dialog innerhalb wie auch außerhalb von Familien kennzeichnen, wurden in zwei empirischen Studien untersucht. Im Anschluß an eine umfangreiche Übersicht der einschlägigen Forschungsliteratur werden die Studien präsentiert, in denen Zusammenhänge zwischen Merkmalen dyadischer Beziehungskontexte und Aspekten des Dialogs, der in ihnen stattfindet, explorativ analysiert wurden. In der quasi-experimentellen Studie A wurde geprüft, ob Wahrnehmungen und Bewertungen eines fiktiven intergenerationellen Dialogs in Abhängigkeit seines Beziehungskontexts variieren. Jüngere (M = 22 Jahre; n = 164) und ältere Erwachsene (M = 74 Jahre; n = 139) bearbeiteten Textvignetten, in denen ein Dialog zwischen einer älteren Frau und ihrer Tochter oder aber einer professionellen Altenpflegerin wiedergegeben wurde. Die jüngere Protagonistin zeigte dabei entweder ein bevormundendes oder ein aufgabenorientiertes Sprechverhalten. Das Verhalten einer (fiktiven) Tochter wurde als respektvoller und wertschätzender beurteilt als das einer professionellen Altenpflegerin. Dies galt in der Stichprobe der älteren Erwachsenen vor allem für bevormundendes, in der Stichprobe der jüngeren Erwachsenen für aufgabenorientiertes Sprechverhalten. Im Einklang mit bisherigen Studien urteilten ältere Erwachsene generell milder über die Vignetten als jüngere, und bevormundendes Sprechverhalten wurde negativer bewertet als aufgabenorientiertes. Der Funktionsstatus der älteren Protagonistin erwies sich hingegen als irrelevant für Urteile über das an sie gerichtete Sprechverhalten. In der zweiten, explorativ angelegten Fragebogenstudie B wurden Aspekte der inhaltlichen Gestaltung des intergenerationellen Dialogs und deren systematische Zusammenhänge mit Indikatoren der Qualität intrafamilialer Generationenbeziehungen analysiert. In unabhängigen Stichproben von Erwachsenen im mittleren ("Kinder"; M = 45 Jahre, n = 299) und im höheren Lebensalter ("Eltern"; M = 71 Jahre, n = 244) wurde die perzipierte Häufigkeit erfaßt, mit der 15 ausgewählte Themen (z.B. "politische und gesellschaftliche Fragen", "Lebensführung des Kindes") im Gespräch mit einer der beiden Elternpersonen resp. mit dem ältesten Kind zur Sprache kommen. Aufgrund exploratorischer Faktorenanalysen wurden diese Angaben zu den Dimensionen "Narrativer Austausch" und "Regulativer Austausch" aggregiert. In multivariaten Auswertungen erwies sich ein häufiger narrativer Austausch als charakteristisch für "gute" Eltern-Kind-Beziehungen, die durch Zuneigung und hohe erlebte Wertschätzung seitens der anderen Generation gekennzeichnet waren. Ein häufiger regulativer Austausch deutete hingegen - vor allem in Verbindung mit einem reduzierten narrativen Austausch - auf eine eher konflikthafte Eltern-Kind-Beziehung hin.
In light of the severe air pollution in Trier, restrictions of motorized traffic and the associated personal willingness to do so are absolutely essential. Yet before an effective model of intervention can be developed, the following questions must be addressed from an analytical and conditional perspective: Which motives underlie the willingness of the citizens of Trier to reduce their personal automobile use or to participate actively in a political way with respect to traffic? Do they do this because of their own responsibility-related and justice-related beliefs or from purely rational and self-interest oriented calculations? The results of a questionnaire study (N = 369) could show that the postulate of the rational choice theory is not tenable with the dominance of the self-interest motive. Instead, there is a pluralism of motives based on responsibility, justice, and self-interest related cognitions and emotions that form the basis of the willingness to act with respect to traffic. The interviewees in Trier are, above all, willing to actively speak up in favor of local political measures for reducing traffic when they regard these measures as fair; are outraged about the low commitment of other citizens, but also expect personal benefits from such measures. In the first place, specific internal and external control beliefs are relevant for the reduction of personal automobile use. Other important influential factors here also include outrage over the low commitment of others and the expectation of personal benefits. The results of this study allow specific starting points to be derived for developing interventions aimed at the reduction of the amount of traffic in Trier. Moreover, important from the practical point of view of intervention, general lifestyle analyses identified seven lifestyle clusters which make it possible to design intervention programs specifically for the target groups, thus allowing intervention programs to be organized more effectively.
Changes in the cardiovascular system are an often described state in eating disorders. Women with anorexia and bulimia nervosa and control persons were studied before and after a treatment in a psychosomatic clinic. Using different methods cardiovascular reactivity was evaluated in rest and during mental stress and exercise. Improvements after treatment were defined by weight gain, an increase of the trijodthyroninlevel and no more purging in the last three weeks. The anorectics showed higher epinephrinlevels than the other women. The cardiovascular parameters demonstrated an increase of parasympathic activity and a decrease of sympathetic activity in eating disorders. However, the reactivities on stressors showed no differences in comparison to the control group. No changes were observed during the treatment apart from the heartrate, which showed a tendency to increase in the last week of therapy. Because the improvements during the therapy were generally small, within the present study it could not be clarified wether the observed alterations are reversible. An increase of the parasympathic activity in autonome regulation of the heart in eating disorders has been demonstrated and the reactivity on stressors appears to be normal.
Die Lateralitätsforschung hat bis dato eine Vielzahl an Hinweisen für einen linkshemisphärischen Leistungsvorteil für die Verarbeitung verbalen Materials und umgekehrt einen rechtshemisphärischen Vorteil für die Verarbeitung bildhaften Materials aufzeigen können. Doch fällt auf, daß kaum Studien existieren, in denen Verhaltensasymmetrien und Asymmetrien elektrophysiologischer Hirnaktivität in einer experimentellen Umgebung gemeinsam untersucht wurden. Viele wissenschaftliche Autoren schlossen einfach von funktionellen Verhaltensasymmetrien auf zugrunde liegende strukturelle Asymmetrien, ohne dabei auf ein allgemeingültiges Erklärungsmodell zur Vorhersage und Integration beider Asymmetriemaße zurückzugreifen. Die Experimente dieser Arbeit setzen das in der psychophysiologischen Wahrnehmungsforschung bereits etablierte visuelle Halbfeldparadigma (VHF-Paradigma) ein, den Probanden werden dabei unterschiedliche visuelle Stimuli lateralisiert auf einem Computermonitor dargeboten. In diesem Untersuchungsrahmen bearbeiten die Versuchspersonen in zwei unterschiedlichen Experimenten zum einen abstrakte verbale Stimuli und zum anderen emotionale bildhafte Stimuli. Die P300- Komponente findet in dieser Studie eine besondere Berücksichtigung. Zentral ist hierbei die Fragestellung, ob das EKP und i.e.S. die P300-Komponente überhaupt zur Erfassung und Interpretation von lateralisierten kognitiven Prozessen geeignet ist. Zusammengefasst läßt sich feststellen, obwohl in den durchgeführten Wahrnehmungsexperimenten deutliche funktionellen Asymmetrien auf der Verhaltensebene resultieren, kann auf der Ebene der phasischen elektrokortikalen Asymmetrien keinesfalls von Lateralitätseffekten gesprochen werden. Das Muster der reizspezifischen Hemisphärenasymmetrie vieler Verhaltensexperimente kann in den hier untersuchten elektrophysiologischen Parametern nicht ansatzweise nachvollzogen werden. Zwar können die funktionelle Asymmetrien in Trefferquoten und Reaktionszeiten zwar einen ersten Hinweis auf strukturelle Asymmetrien darstellen, doch kann aufgrund der vorliegenden Befundlage nicht ohne weiteres von der Verhaltensebene auf Asymmetrien der elektrophysiologischen Ebene geschlossen werden.
Von roten Autos und blauen Töpfen: Farbinformationen in impliziten und expliziten Gedächtnistests
(2002)
In fünf Experimenten wurden Erinnerungen an das Merkmal Farbe geprüft. Dabei wurden speziell implizite Gedächtnistests eingesetzt, in denen eine Bearbeitung ohne Verweis auf eine vorangegangene Lernphase und explizite Erinnerungsaufforderung erfolgte. Die empirischen Befunde in diesen Verfahren sprechen eindeutig gegen die in der Gedächtnispsychologie weit verbreiteten Kennzeichnung der Farbe als "irrelevante" Merkmalsdimension. So zeigte sich in der Farbwahlaufgabe der Einfluss der Farbe auf die Gedächtnisleistung, indem wiederholten schwarzweißen Testreizen die korrekte Zielfarbe häufiger spontan zugewiesen wurde als den neuen Stimuli. Dieser Wiederholungseffekt wurde weder durch den Formatwechsel von Bildern zu Wörtern, noch durch den Wechsel des abgebildeten Darstellungsexemplars beeinträchtigt, so dass von einer primär abstrakt-konzeptuellen Vermittlung auszugehen ist. Ein Farbeffekt war auch in zwei neu konstruierten impliziten Gedächtnistests zu verzeichnen. Zudem ergaben sich für die Aufgabe, in der die präferierte Farbe anzugeben war, erste Hinweise auf eine Beteiligung datengesteuerter Prozesse. Gängige Einschätzungen, nach denen die Farbe in solchen perzeptuellen impliziten Tests generell keine Rolle spielt, konnten damit erstmalig widerlegt werden. Zusätzlich erhobene explizite Testversionen erbrachten zum Teil erheblich abweichende Ergebnismuster. Offenbar wurde im impliziten Test von gespeicherten Informationen anders Gebrauch gemacht, als wenn das bewusste Erinnern der Studierepisode gefordert war.
Selbstverletzende Verhaltensweisen und Autoaggressionen im Kontext Geistiger Behinderung sowie deren Fernwirkungen auf die Betreuungspersonen in Wohnheimen und Werkstätten gilt das Hauptinteresse vorliegender Arbeit. Ausgehend von der Darstellung der Spezifizität Geistiger Behinderung unterschiedlicher Schweregrade als Hintergrundvariablen der Genese und Aufrechterhaltung selbstverletzenden Verhaltens werden wesentliche theoretische Konzepte autoaggressiven Handelns diskutiert: medizinisch-physiologischen Befunde, psychodynamische Deutungsmuster, entwicklungspsychologische Annahmen, behaviorale Theorien, kognitive und systemische Ansätze. Im empirischen Teil der Arbeit, der sich auf eine Befragung von 136 Betreuungspersonen in Einrichtungen für Menschen mit Geistiger Behinderung stützt, lässt sich als wesentliche kognitive Deutung der Probanden die Provokationsannahme und das Vermeidungsmotiv bestätigen. Emotional stehen Ärger, Angst und Hilflosigkeit bei den Befragten im Vordergrund. Bestrafende Interventionen als entsprechende Handlungstendenz treten jedoch generell nicht vermehrt hervor, vielmehr scheint ein Interventionspluralismus auf, sich der weitgehend unabhängig von den angenommenen theoretischen Ursachen des selbstverletzenden Verhaltens entwickelt. Im Bezug auf Ausbrennen im Beruf und psychosomatische Belastungen ergeben sich keine direkten linearen Zusammenhänge zur Häufigkeit und zum Ausmaß der beobachteten Autoaggression. Auf der Grundlage einer pfadanalytischen Betrachtung, können lediglich ausgehend von der Vermeidungs- und Provokationsannahme über Ärgerreaktion und Bestrafungstendenz höhere Burnout-Werte und größere psychosomatische Belastung aufgezeigt werden. Im Schlussteil der Arbeit werden Ableitungen für die Praxis im Umgang mit selbstverletzendem Verhalten und Autoaggressionen dargestellt.
Cancer diagnosis prototypically represents a critical life event and, thus, requires extensive coping efforts by the patients which may be promoted by support received from their social network members. Quantity and quality of received support can be determined by the patients' self-presentation of their coping behavior ("coping-portrayal") and by their attempts at mobilizing support. Until now, research has indicated that a depressive and ruminative coping-portrayal may especially evoke negative emotional reactions in others. The quasi-experimental study presented here focused on the effects of a ruminative coping-portrayal on willingness of others in providing social support and investigated, in particular, if these effects may be counteracted by more or less direct attempts at support mobilization. A sample of 189 middle-aged subjects received fictitious descriptions of an encounter with a "former schoolmate" (protagonist) who discloses that he has recently been diagnosed with cancer. The protagonist's directness of support mobilization (explicit vs. implicit vs. no request of support) as well as his coping-portrayal (with vs. without rumination) were systematically manipulated. Action tendencies with regard to sustained support (e.g., high time-investment) and short-term encouragement as well as the intensity of specific emotions (e.g., sympathy; fear of one's own distress; joy at the other's trustfulness) were considered as dependent variables. Results showed that a ruminative coping-portrayal evoked less sympathy than a coping-portrayal without rumination; moreover, a ruminative way of presenting one's coping behavior induced action tendencies which were described by momentary encouragement rather than by sustained support endeavors. Explicit requests of support reduced subjects' fear of their own distress and mostly increased joy at the protagonist's trustfulness compared to implicit requests. Furthermore, the negative effects of a ruminative coping-portrayal on the subjects' willingness to provide sustained support were compensated by explicit requests for support provision. In general, these results quite convincingly show that the way of activating supportive actions from others can be crucial for support received when facing a critical life event.